Irun 1522 Fundazioak (https://irun1522.eus) izaera kultural nabarmena duen eta publiko mota guztientzat egokia den ibilbide hau aurkezten du.
Ibilbide zirkular hau, Irungo Blaia hilerriko aparkaleku publikotik abiatuta, Gazteluzarrera doa, “Babes bereziko edo ertaineko kultura-ondasunera” (6/2019 Legea, maiatzaren 9koa, Euskal Kultura Ondareari buruzkoa). Donejakue Bidean behera doa, iparralderantz, Behobia auzorantz. Bertan, kultura-ondasun gisa kalifikatutako bi eraikin ikus daitezke: Aduana eta Behobiako trinketa. Ibilbideak bidegorritik jarraitzen du, Bidasoa ibaian behera, Faisaien Uharteko estanpa eder bat ikusiz, Osinbiribil parketik jarraitzen du, Bidasoako paduren panoramika bat eskaintzen diguna, karabineroen kuartel zaharraren hondakinen ondotik igaro eta Dunboa auzora iritsi arte. Izen bereko ubidearen eskuinaldetik joanda, Ama Xantalen ermitara iritsiko gara eta, haren ondoan, izen bereko iturria. Arbes auzoan sartu eta Blaiako hilerrirantz igoko gara. Han utzi dugu ibilgailua.
- Mapa:
- Ibilbidearen track-ak Wikiloc-en
- Luzera:
6 Km
- Ibilbidearen profila:
- Egiteko aurreikusitako denbora:
-Oinez: 2 ordu.
-Bisita gidatuarekin: 3 ordu
-Bizikletaz: ez da kontuan hartzen.
- Bisitatzeko estazio edo puntu interesgarriak:
-Gazteluzar.- XVI. mendea
-Behobiako aduana. -XIX. mendea.
-Behobiako trinketea.-XX. mendea.
-Osinbiribileko hiri-inguruko parkea..
-Ama Xantalen ermita eta iturria .-X. mendea; XVII. Mendea
- Lotutako web loturak:
- Ibilbidearen hasiera- eta amaiera-.puntua
Doako aparkalekua hilerriaren ondoan.
Hilerriko geralekuko L-3 hiri-autobusa linea.
- Gazteluzar
Triangelu-formako oinplanoa zuen eta bizitza aktibo laburra izan zuen. 1515ean eraiki zen Fernando Katolikoaren aginduz eta 1542an eraitsi zen. Ondoren, 1719an berreraiki eta urte berean berriz suntsitu zuten. Bere hondakinek, oraindik bisitagarriak zirenak, Gazteluzar (gaztelu zaharra) bezala ezagutzea eragin zuten.
Behobiako gaztelua, edo Irun Urantzuko gaztelua, tropa frantsesen Gaztelako sarrera posibleari eusteko eraiki zen, tropa frantziar-nafar bat, tronutik kendutako Joan III.a Albretekoa erregea buru zuena, Nafarroa berreskuratzen saiatu ondoren, arrakastarik gabe. Aukeratutako kokalekua Behobiatik gertu zegoen muino bat izan zen, Bidasoa zeharkatzeko ibi irisgarriena zen ingurutik igaro zedin.
- Behobiako aduana
Behobiako Aduanako Guardiaren Gorputza; eraikin noble hau, ibaiaren ondoan Pilotaje sistema konplexu baten bidez eraikia, lau zutabe dorikoz eta bi pilastraz osatuta dago, fatxada tetrastiko bat osatuz “in antis”. Arkitektura neoklasikoaren erakusketa berezia da, 1850ean Julian de Angulo ingeniari militarrak proiektatua eta mende bat geroago Enrique Colás arkitektoak berritua.
- Faisaien Uhartea
Faisaien uhartea Bidasoa ibaiaren bokaletik gertu dagoen ibai-uharte bat da, eta Espainiak eta Frantziak partekatzen dute haren subiranotasuna, eta urtean sei hilabetez zaintzeaz arduratzea erabaki zuten. Munduko lurralderik txikiena da. Pirinioetako Ituna 1659ko azaroaren 7an sinatu zen uhartea da, 1635ean Espainia eta Frantziaren artean hasitako gerrari amaiera ematen ziona. Ordutik aurrera Pirinioak bi herrialdeen arteko muga naturala izatera pasa ziren.
Han, Luis Harokoa eta Mazarino kardinala Madrilgo eta Parisko ministerioen artean hogeita lau bilera baino gehiago egin ondoren, Luis XIV.a eta Maria Teresa Austriakoa, Espainiako infanta, ezkontzea erabaki zen. Urte bete beranduago, 1660an, bi erregeek, Luis XIV.ak eta Filipe IV.ak, uharte berean berretsi zuten ezkontza akordio bat.
- Osinbiribil parkea
Parke honen bidez, Irun hiriari aisialdi eta aisialdi gune libre bat eman nahi zaio, ibaiertzaren eta paduraren ondoan pasealeku bat eta aisialdirako azpiegitura bat konbinatzeko, Bidasoa ibaiaren ertzetik Artiako ubidearen ezkerraldetik Dumboako ubideraino.
- Ama Xantalen ermita
Ama Xantalen ermita dagoen tokia, Igo mendeko “in antis” erromatar tenplu baten hondakinak dauden tokia da, baita nekropoli indigena baten hondakinak ere. Bestalde, Gipuzkoako X. mendeko eliza bakarra da.
Gaur egungo ermitaren funtzionaltasuna museistikoa da, Oiasso Erromatar Museoaren bigarren eraikin bat delarik.
- Ama Xantalen iturria
Ama Xantalen ermitatik gertu, izen bereko iturri publiko bat dago, 1667an harlanduzko harriz eraikitako barroko estiloko eraikin txiki baten barruan, pileta batekin eta kanoi-ganga formako sabai batez estalitako bi eserlekurekin. Teilatuak bi isurialde ditu, eta erdian maskor itxurako horma-hobi bat du, Ama Xantalen irudikoa, nahiz eta dituen elementuak Sortzez Garbiari dagozkiola dirudien.
Donejakue Bidea eta lehengo Errege Bidea bere ertzera pasatzen ziren.
